مسئله ۹۷۷

اگر كسى به‌‌جان يا مال و يا آبروى شما تجاوز كرد، شما حق داريد به‌‌همان اندازه جبران كنيد البته اگر با عفو و گذشت بتوانيد او را از گناه باز داريد، بسيار خوب، بلكه از باب نهى از منكر واجب است.

مسئله ۹۷۸

جبران تجاوز شخصى، محدود به‌‌جاهايى است كه اشكال ديگرى در كار نباشد، كه اگر كسى به‌‌شما تهمت زد يا غيبت كرد يا فحش داد، شما نمى‌‌توانيد با تهمت و غيبت يا فحشِ مشابه جبرانش كنى، و يا اگر بى‌‌حيايى به‌‌ناموس كسى تجاوز كرد آن‌‌كس حق ندارد به‌‌ناموس او تجاوز كند! يا اگر به‌‌شما دروغى گفت شما نمى‌‌توانيد به‌‌همان اندازه به‌‌او دروغ بگويى، و در مانند اين موارد پاسخگويى تجاوز تنها جبران به‌‌تجاوز مشابه نيست، بلكه دراين موارد كلاً احكامى ديگر جارى است كه در باب حدود و تعزيرات شرعى حكم اين افراد مشخص شده است.

مسئله ۹۷۹

تنها نسبت به‌‌جان و مال و احتراماتى كه حق مؤمن است جاى جبران است كه «فَمَنِ اعْتَدى عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى عَلَيْكُمْ» (سوره‌‌ى بقره، آيه‌‌ى 194) و نه آن‌‌كه اين پاسخگويى با اصل حكم خدا هم منافات داشته باشد، و اگر كسى شما را در عقيده‌‌اى گمراه كرد شما نمى‌‌توانى او را به‌‌همان اندازه يا كم‌‌تر گمراه كنى، و به‌‌طور كلى تمامى نفى و اثبات‌‌هاى مسلمان بايد براى دفع فساد و ايجاد صلاح و اصلح باشد.

مسئله ۹۸۰

اگر كسى به‌‌شما هجوم جانى كرد و قصد كشتن شما را نمود واجب است تا حد امكان از خود دفاع كنيد، و اگر تنها به‌‌عنوان دفاعتان طرف كشته شد، خون‌‌بهايى نداشته و اشكالى هم ندارد.

مسئله ۹۸۱

در صورتى كه نتوانى به‌‌تنهايى از خود دفاع كنى واجب است از ديگرى كمك گرفته و بر او هم واجب است در چنان موردى به‌‌شما در صورت امكان و توانش كمك كند. مگر در صورتى كه اوهم ترس جانى داشته باشد كه اين‌‌جا تنها بر شما كه مورد هجوميد دفاع از خودتان واجب است.

مسئله ۹۸۲

اگر دزدى براى ربودن مال شما هجوم كرد فقط وظيفه داريد براى حفظ مالتان دفاع كنيد، به‌‌شرطى كه خطر جانى براى شما و حتى براى او نداشته باشد، مگر در صورتى كه دزد براى ربودن مالتان به‌‌جان شما نيز تعدى كند كه در اين صورت به‌‌عنوان دفاع از جانتان حكم دو مسأله‌‌ى گذشته را داريد و اگر هم ناخواسته و ندانسته در ضمن دفاعى شرعى طرف كشته شود ديه‌‌اى هم عهده‌‌ى شما نيست.

مسئله ۹۸۳

اگر شما بر دزد پيروز شديد ديگر حق نداريد او را تنبيه كنيد و يا به‌‌محاكم شرعى تحويلش دهيد زيرا اولاً چيزى ندزديده، و اگر هم دزديده بود تنها با شهادت دو شاهد عادل مى‌‌توانيد نزد حاكم شرع دزدى او را ثابت كنيد،بنابراين فقط وظيفه‌‌ى شما اين است كه او را نصيحت نماييد و رهايش كنيد.

مسئله ۹۸۴

اگر شخصى از روى اضطرارى ناخواسته براى حفظ ضرورت زندگى به‌‌اندازه‌‌ى ضرورى دزدى كرد نمى‌‌توان هيچ يك از احكام دزدان را درباره او انجام داد، بلكه بايد در حد توان اضطرارش را بر طرف ساخت و يا شغلى برايش فراهم نمود.

مسئله ۹۸۵

اگر شخصى مردى را ديد كه با زن او مشغول عمل جنسى است و هم‌‌چنين اگر زنى شوهرش را ديد كه با زنى اجنبى چنان مى‌‌كند، در هر صورت دفاع و نهى از فحشا واجب است، و برخلاف آن‌‌چه گفته مى‌‌شود كشتن طرف هرگز جايز نيست، بلكه حرام است، مگر اين‌‌كه در اثر دفاعتان ناخواسته كشته شود.
و در كل دفاع از حقوق اسلامى به‌‌ويژه حقوق اجتماعى تا حد امكان بر مسلمان واجب است. چه از نظر عقيدتى، سياسى، اخلاقى، اقتصادى و چه هر حقى كه اسلام براى مسلمانان مقرر داشته است.