مسئله ۶۸

 اين گونه طهارت ها كه براى عبادات و بعضى كارهاى ديگر واجب است، در فقه معرفتى اشاره اى به لزوم طهارت روحانى انسان است كه مكلف به هنگام تشرّف به محضر اقدس الهى- پس از پاكى بدن و لباسش از نجاسات رسمى- بايستى از حَدَث ها نيز پاك باشد، كه وسيله اش وضو و غسل يا تيمم بدل از آن ها است. وضو اشاره اى است معرفتى به اين كه در اين محضر مقدس چهره ى انسان كه مركز اصلى انسانيت ظاهرى اوست بايستى از ديدن و گفتن و شنيدنِ ناپاك، پاك باشد، كه رمزش شستن صورت است. و نيز دست هايش بايستى از فعاليت هاى ناپاك و ناپسند پاك باشند، كه رمزش شستن آن ها است. و نيز مغز انسان كه جايگاه عقل و فكر او است بايستى از نيت و علم و اراده و عقيده ى ناپاك، پاك باشد كه رمزش مسح سر است، و در آخر كار پاهايش بايستى از گام نهادن در راه كارهاى زشت و ناپسند پاك باشد كه رمزش مسح آن هاست. و غسل كه شستن تمامى بدن است خصوصاً در جنابت، حيض و نفاس، اضافه بر شستن ظاهر بدن اشاره به اين است كه مكلف در اين محضر مقدس بايستى به تمام وجودش از تمام پليدى ها پاك باشد، كه حيض و نفاس و جنابت خود پليدى يا شهوتى است كه تمامى بدن را و روح را و همه انسان را شامل است، و اين گرچه حلال است، ولى در محضر عبوديت حق بايستى از هرگونه پليدى و شهوت- گرچه شهوت پاك- تا چه رسد به شهوت هاى ناپاك پاك باشد و تيمم كه با دست خاكين بر چهره و دو پشت دست ها ماليدن است اشاره به اين است كه مكلف با خاك پاك و يا هر زمينى پاك پيشانيش را كه مركز بزرگ انسانيت اوست، و دست هايش را كه محور اصلى فعاليت هاى ظاهرى اوست به عنوان آمادگى براى بندگى خدا خاك مال كند.

مسئله ۶۹

وضو به‌‌دليل آيه‌‌ى «فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا صَعيدا طَيِّبا»(سوره‌‌ى مائده، آيه‌‌ى 6) جز با آب مطلقِ پاك و پاكيزه درست نيست، و اين وضو مُرَكَّبْ از دو شستن و دو مسح كردن است، كه اول شستن صورت و دوم دو دست، و مسح اول براى سر و دوم روى دو پا است.

مسئله ۷۰

آب مورد استفاده در وضو يا غسل بايد پاك، پاكيزه و مباح و بدون زيان باشد، و نيز مُتَنَجِّسْ و يا خبيث و پليد و مضاف هم نباشد.

مسئله ۷۱

انجام وضو يا غسل در صورت عسر و زيان حرام است و در هنگام حرج و طاقت‌‌فرسايى مستحب، و در حالت عادى، براى واجباتى مانند نماز ـ جز نمازبر مردگان ـ و طواف حج و عمره واجب است، و نيز براى بعضى كارها مانند تماس بدن با قرآن يا اسم خداى تعالى، و براى مستحبّاتى مانند نمازهاى نافله شرط است. و براى زيارت اهل قبور ـ يا زيارت معصومان يا شركت در مجالس دينى و اصولاً در همه حالات حتى براى خوردن و خوابيدن وضو مستحّب و باعث قرب الى‌‌اللّه‌‌ است.

مسئله ۷۲

انجام وضو يا غسل، قبل از وقت نماز هم‌‌چون وقتش جايز است، امّا اگر بداند چنان‌‌چه وضو يا غسل را به‌‌تأخير اندازد توان و امكان انجامش را پس از دخول وقت ـ گرچه با احتمال ـ ندارد در اين‌‌جا واجب است قبل از وقت انجامشان دهد. امّا در حالت عادى پيش از وقت مستحب مى‌‌باشند. مگر آن‌‌كه در تمامى وقتِ نماز از انجام آن‌‌ها معذور باشد كه در اين صورت همان‌‌طورى‌‌كه ذكر شد پيش از وقت، انجام وضو يا غسل واجب است.

مسئله ۷۳

وضوى صحيح، داراى دو شستن صورت و دست‌‌ها و دو مسح كردن: دست‌‌ها و پاها است كه شرائط صحّت آن به‌‌ترتيب ذكر مى‌‌شود.

مسئله ۷۴

پاكى و پاكيزگى اعضاى شستنى و مسح كردنى در وضو واجب است، البته در وضوى ارتماسى خود به‌‌خود تطهير انجام مى‌‌گيرد، ولى در وضوى ترتيبى بايد نخست تطهير و سپس وضو انجام گيرد.

مسئله ۷۵

در ابتداى وضو شستن تمامى پهنا و درازاى صورت به‌‌هرگونه‌‌اى واجب مى‌‌باشد البته مستحب است از بالا به‌‌پايين شسته شود.

مسئله ۷۶

پس از شستن صورت اول شستن دست راست و سپس دست چپ و بعد مسح سر و بعد مسح پاها واجب است.

مسئله ۷۷

از شرائط صحت وضو نيت قربت است كه «إذا قُمْتُمْ إلى الصَّلاةِ فَاغْسِلُوا» «چون آماده‌‌ى نماز شديد پس بشوييد…» و چون نماز عبادت است و بدون قصد قربت درست نيست، وضويى هم كه براى نماز است طبعا بدون قصد قربت درست نمى‌‌باشد، كه اگر براى خنك شدن و يا پاك يا پاكيزه شدن و يا خودنمايى و هر مقصدى ديگر به‌‌جز نيت وضو باشد هرگز به‌‌حساب وضو نمى‌‌آيد، و براى نماز و هر چه شرطش طهارت از حدث است كافى نيست*.