مسئله ۲۱۶

عسر و حرج كه در تمامى تكاليف از موانع اصلى وجوب است بدين معنى است كه تمامى توان انسان را تا آخرين حد بگيرد كه «حَرَج» است، و يا جورى دشوار باشد كه قابل تحمل نباشد بلكه زيانبار و دشوار باشد كه عسر است، و تنها زمينه‌‌ى وجوب تكاليف الهيه «وُسْع» است، كه تمامى توان را مصرف انجام تكليف نكند و حالت تنگى و سختى و زيان نداشته باشد.
بنابراين اگر وضو يا غسل با آب بسيار سرد يا گرم، و يا هواى بسيار سرد موجب مشقت فراوان باشد، و نتواند آن آب را به‌‌حدّ تعادل و طبع خود برساند. در اين‌‌گونه موارد هم وظيفه تيمم است گرچه وضو و غسل هم ـ در غير حالت حرج ـ جايز و صحيح‌‌تر است، زيرا اين‌‌جا منعى براى طهارت در كار نيست، و تنها براى رعايت حال مكلفان امر الزامى برداشته شده. ولى امر استحبابى ـ چنان‌‌كه گذشت ـ موجود است.