مسئله ۷۴۸

در كل اين عادلانه‌‌ترين تقسيم ارث است از نظر قرآن، چه در اصل قانونيش و چه در تبصره‌‌ى استثنايى وصيتش، اصلى بسيار عادلانه است كه 1 ـ در برخى برابر است مانند خواهر و دختر يك‌‌جانبه‌‌ى پدرى يا مادرى ميت، و مادر و پدر كسى كه فرزندى داشته باشد كه براى هر يك، يك ششم است.
2 ـ و ارث در برخى افراد نابرابر است مانند پسران و دختران كه پسر دو برابر دختر، و نيز مادر دو برابر پدر است در صورتى كه ميت فرزندى ندارد، ولى اگر با وجود فرزند خواهر و برادر، يا برادران و يا خواهرانى داشته باشد سهم مادر برگشت به‌‌يك‌‌ششم مى‌‌كند.
و اين «لِلذَّكَرِ مِثْلُ حظِّ الأنْثَيَيْنِ» تنها درباره فرزندان، و برادران و خواهران دو جانبه و عموها و دايى‌‌ها است، ولى در ديگران مانند پدران و مادران احيانا برابرند و گاهى هم مادر كه دو برابر پدر است.
كمبودهايى هم كه شايد در اين ميان باشد با تقسيم عادلانه‌‌ى ثلث بايد جبران شود، چه وصيت كند كه واجب است و يا وصيت نكند كه حاكم شرع و مانندش بايد به‌‌مقدار حاجت افزون بر ميراث مقرر آن را ميانشان تقسيم كند.
و اگر ميتى هرگز وارثى نسبى يا سببى، دور يا نزديك ندارد، ميراثش ـ در صورت عدم وصيت يا دين ـ كلاً مربوط به‌‌بيت‌‌المال مسلمين است و در صورتى هم كه تمامى اموالش را براى مصارفى شايسته وصيت كند اين وصيت گذرا و درست است زيرا چنان شخصى چنان‌‌كه در زمان حياتش مى‌‌تواند تمامى اموالش را به‌‌كسانى ببخشد، براى پس از مرگش نيز چنان است كه در هر دو صورت مالش مربوط به‌‌خود اوست.