بسم الله الرحمن الرحیم
الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی محمد و علی آله الطاهرین
اللهم صلی علی محمد و آل محمد
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ﴾ [انعام: آیه ۱۹] در این جمله ای که مقدمتا میخوام عرض کنم البته بحث مفصلی هست در آینده بحث خواهیم کرد که دلیل اصلی شرعی ما در اصول معتقدات و در فروع احکامیه در درجه اول قرآن است و در حاشیه قرآن سنت قطعیه محمدیه (ص) (اللهم صلی علی محمد و آل محمد)، اما اجماع، عقل، شهرت، اطباق، ضرورت، قیاس، استحسان، استصلاح که جمع ادله بین شیعه و سنی ست اینها اصالتی ندارند. اگر کاشف باشند نمی شود، کاشف با مکشف عنه مناقضت داشته باشه و اگر هم کاشف نباشند که از نظر شرعی اعتباری ندارند. از باب اصلی از اصول موضوعه اسلامیه عرض می کنیم که ادله شرعی ما یکی ست و یا دوتاست.
یکی کتاب الله است. دوتاست در فرع کتاب الله و در حاشیه کتاب الله، سنت رسول الله (ص) است که اگر اجماع یا شهرت و یا حتی ضرورت ما شیعه ها و قیاس و استحسان و استصلاح سنی ها بر خلاف نص یا ظاهر کتاب و سنت باشد مطرود است و قابل قبول نیست، این یک مقدمه.
مقدمه دوم این است که مجتهد در فقه احکامی تنها اجتهاد و استنباطش در فروع احکام کافی و وافی نیست بلکه باید مجهز اجتهادی و استنباطی کامل شامل در فقه اصلی و در فقه فرعی، هر دو باشد. اگر قدرت استدلالی و فعلیت استدلال صحیح بر مبنای کتاب و سنت در اصول عقاید نداشته باشد، این نمی تواند در فروع مجتهد باشد و اگر در فروع مجتهد نباشد، در اصول می شود، اما اگر در اصول مجتهد نباشد در فروع نمی تواند مجتهد باشد. کسی که از عقاید اصلی بی خبر است و یا اطلاع کامل ندارد در الهیات و نبوات و معاد و فرع الهیات که عدل است و فرع معاد که برزخ است و فرع رسالت که امامت است اگر آگاهی صحیح نداشته باشد، استنباطش در فروع احکام مخدوش است.
به عنوان مثال عرض می کنم مثلا ،یکی از بزرگترین فقهای متاخرین شیعه مرحوم شیخ محمد حسن صاحب الجواهر است که معروفه، ایشون مجتهد مطلق در فقه احکامی بوده اند اما در فقه اصولی و اصلی نه، از باب نمونه، شما باب طهارت جواهر رو باز کنید در باب کُر از نظر وزن و از نظر مساحت حرف ایشون اینه می گوید که روایاتی که از رسول الله (ص) و از ائمه معصومین (ع) راجع به مساحت کُر و راجع به وزن کُر به طور مختلف رسیده است صحیحه هم هست و قابل قبول هم هست و مطمئنا ثابت شده از مصدر عصمت، چه رسالت و چه امامت این ها رو چه باید کرد؟ در جوابش می آید می گوید که خب ائمه و رسول الله لازم نیست اطلاع بر موضوعات داشته باشند لازم است اطلاع بر احکام داشته باشند اما اطلاعشون در موضوعات احکام لازم نیست. بنابراین چه اشکالی دارد که مثلا امام معصوم (ع) در وزن کر اشتباه کنند، در مساحت کر اشتباه کنند، اشتباه زیاد هم در موضوعات احکامی بکند اشکال ندارد این اولا. ثانیا سوال پس چرا خداوند تصریح نکرده است این اشتباه؟ راه قل فلله الحجت البالغه حجت خدا حجت بالغه است. اگر امام معصوم که در موضوعات لازم نیست اطلاع کافی داشته باشد اگر اشتباه کرد در موضوعات احکامی، حد کرد سه در سه در سه یا سه در سه از نظر وزن و از نظر سطح، مساحت و از نظر وزن که باز اختلاف زیاد دارد.
سوال دوم اگر معصوم اشتباه در موضوع کرد چرا خداوند تبیین نکرد این اشتباه رو؟ می گد خداوند احترام کرده است به مقام عصمت. خداوند به مقام عصمت احترام کرده است و سکوت کرده است نسبت به این حرف، خب این حرف صاحب جواهره، خب این اشکال بسیار وارده، اشکال به خدا وارد است بر این مبنا، اشکال به پیغمبر وارد است بر این مبنا، اشکال به معصوم وارده بر این مبنا، اشکال به خدا وارد است که اگر بر فرض محال معصوم اشتباه کند در مساحت و در وزن کر خداوند باید تبیین کند خداوند تبیین نکرده یا جهالت است یا خیانت است یا ظلم است معاذالله و اشکال نسبت به رسول الله و ائمه معصومین (ع) چطور در موضوعات احکامی اشتباه می کنند؟ موضوعات چنانکه چند روز قبل عرض کردم سه قسمند، یک موضوعات صرفا و یک موضوعات احکامی است و یک احکام صرفا. موضوعات صرفه موضوعاتی است که برای کل انسان ها موضوعه چه محکوم به حکم شرع باشند نباشند، مکلف باشند نباشند، مسلمان باشند نباشند و یک احکامه. احکام را باید در درجه اول معصومین بدون غل و غش و صد در صد باید بدانند اگر ندانند جهالته و در وسط موضوعات احکامی است. از موضوعات احکامی بلوغ است که بحث می کنیم تکلیف است که بحث می کنیم چون بلوغ محکوم به احکامی است تکلیف محکوم به احکامی است و کریت را شرط می دانم، البته من شرط نمی دانم بحث می کنیم.
ولکن اگر کریت شرط باشد، اگر آب کر باشد متنجس نمی شود، اگر کر نباشد متنجس می شود، پس این موضوع موضوع احکامی است. همانطوریکه تنجس و طهارت حکم خداست و باید معصوم بداند حتما همانطور هم موضوع اون حکم و از جمله نصابه نصاب زکات موضوع احکام است،حکم نیست که، اگر به فلان حد رسید گندم جو و و و، گاو گوسفند اگر به نصاب وزنی به نصاب عددی گاو و گوسفند و عرض می شود که جو و گندم و خرما رسید اینقدر باید که مثلا زکات داد. خب این حکم نیست نصاب حکم نیست ولی موضوع میشه همانطوری که حکم را باید شرع بیان کند موضع حکمی رو هم باید شرع معین کند. غفلت و جهالت در موضوع حکمی سر از غفلت و جهالت در حکم در میاره. این یک نمونه بود آقایون ملاحظه بفرمایید. در جواهر کلام ایشون این حرف رو زده بعد آخر سر در جلدهای بعدی پی به اشتباهش برده گفته من اشتباه کردم.
بنابراین به مقدمه دوم بر می گردیم که مجتهد در فروع احکامی باید مجتهد در اصول معارف الهی هم باشد. سوم، خداوند متعال همانطوریکه در افعالش مقام جمع الجمع دارد چنین که اونروز عرض کردیم در یک آن تکوینا، کونا، تقدیرا، تشریعا و در هر فعلی از افعال در یک آن متوجه به کل کائنات هست که این مقام جمع الجمع است.
حالا این مقام جمع الجمع دارای دو بعده، یکی مقام جمع الجمع اصلی مربوط به خداست که مطلق است و مطلق است و اصلی است حادث نیست و یکی مقام جمع الجمع فرعی است که مربوط به معصومینه رسول الله (ص) و ائمه معصومین (ع) که این ها شهدای اعمال هستند باید که تلقی کنند اعمال گوناگون را در هر آنی و هر آنی و هر آنی از مکلفین تا یوم القیامه بتوانند شهادت بدهند. شهادت در تلقی، این مقام جمع الجمع مقام جمع الجمع احداثی و اعطایی که خود ندارند و لکن خدا به اونها میده. حالا همانطوری که خداوند دارای مقام جمع الجمع است در افعالش، تکوینش، تقدیرش، تدبیرش، تشریعش در کلامش چنینه. قرآن در دلالت بر معانی مراد حق سبحانه و تعالی دارای مقام جمع الجمع است به ادله ای. دلیل اول امکان، دلیل دوم وجوب. در بعد امکان و رجحان و در بعد وجوب دلالی مقام جمع الجمع باید که بحث کنیم.
بعد امکان و رجحان همانطوریکه خداوند متعال در کل تکوینیات مقام جمع الجمع دارد در لفظ در دلالت الفاظ بر معانی متعدده در یک آن نیز دارای مقام جمع الجمع است. بنابراین اگر در اصول مانعی می تراشند اشکالی می تراشند از برای استعمال لفظ بر معانی متعدده مختلفه در آن واحد این برای بشر احیانا هست از برای غیر خداست برای خدا نیست. استحاله ذاتی بر دلالت لفظ بر معانی متعدده در آن واحد استحاله ذاتی ندارد، استحاله نسبی دارد. یعنی ﴿مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ﴾ [احزاب:آیه ۴] اما خدا، خدا که ذاتا دارای مقام جمع الجمع مطلق است. ﴿كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ﴾ [الرحمن:آیه ۲۹] در هر آنی شئون گوناگون تدبیر و تکوین و تشریع و تقدیر و همه چیز دارد در مقام دلالت وحی هم همینطور است قروه می گد مراد حیض و نفاس مراد حیض و طهارت هر دوست، مثابه می گوید مراد ۱۴ معناست، طهارت می گوید مراد طهارت ظاهر است و باطن است و باطن باطن است، که بطون قرآن هم از همین قبیله.
بنابراین امکانش در خدا بین است رجحان. قرآن کتاب تفصیل نیست. مطلبی که شاید با عبارت مختصر بیان کرد با عبارت مفصل بیان نمی کند، چون کسی که قادر است صرفه جویی در عبارت و صرفه جویی در وقت کند اولا و ثانیا مخاطبین را به تفکر و دقت و تدبر بیندازد، به جای اینکه مثلا ﴿وَالْمُطَلَّقَاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ﴾ [بقره:آیه ۲۲۸] و ثلاثه هی بگید میگد ﴿ثَلَاثَةَ قُرُوءٍ﴾ به جای گفتن ثلاثه اظهار و ثلاثه که هی لفظ اظهار دارد هی یک لفظی را استعمال می کند که هم دلالت بر اطهار دارد هم دلالت بر هی دارد. می فرماید ﴿قُرُوءٍ﴾، ﴿قُرُوءٍ﴾ در لغت عرب جمع قر هست و قر هم استعمال در طهارت می شود و هم استعمال در حیض می شود ضدین اند معناست ولکن با یک لفظ قروه معنای ضدین به معنای متضادین اراده می کند و اگر چنانچه خداوند تفصیل می داد والمطلقات یتربصن بانفسهن ثلاث اطهار و ثلاثه هی این تفصیلی مزید بود، خلاف فصاحت بود، خلاف بلاغت بود عجز در تبیین بود. خداوند مقام جمع الجمع در کل جهات دارد، در تبیین وحی ندارد؟ به هر حال فرض کنید که این کار، کار راجحی نیست، فرض کنید که لفظی را بگویند و در معانی گوناگون متضاد مراد باشد.
فرض کنید این کار راجح نیست ولکن رجحان بلکه وجوبش از استعمال بلا قرینه استفاده می شود. اگر قرینه ای بغل ﴿قُرُوءٍ﴾ بود که دلالت می کرد بر طهارت بله یا دلالت بر حیض می کرد بله. ولی چون قرینه ای نیست بنابراین لفظ فصیح در بعد اول فصاحت و لفظ بلیغ در بعد اول بلاغت این است که لفظ مطابق معنا باشد صد در صد و معنا مطابق لفظ باشد. اگر معنا اوسع از لفظ باشد یا لفظ اوسع از معنا باشد این خلاف بلاغت است، خلاف بیان اللناس است، خلاف نور است، خلاف برهان است، خلاف هدی است تا چه رسد به فصاحت اولیا و بلاغت اولیا که در اختصاص قرآن شریف است.
بنابراین حتی اشخاص عادی، اشخاص عادی که استعمال لفظ در اکثر از معنای واحد در آن واحد برایشان محال است عادی است یعنی غیر معصوم یکی چون معصوم که محال نیست مقام جمع الجمع اعطایی دارند. اشخاصی که ارتباط به وحی ندارند و با استعمال واحد نمی توانند آناً اراده کنند و توجه کنند معانی متعدد و متضاد را اگر همون اشخاص اراده بکنند اگر همون اشخاص یه لفظی بگن که این لفظ برای چند معناست و تمام معانی مراد است یا بعضی معانی مراده اگر بعض معانی مراد است لفظ خاص بعضی بیارن.
پس چون تمام معانی مراد است و بعض معانی مراد نیست لفظ تام آورده. حالا لفظی که دارای چند معناست و قرینه خاصی که تعیین می کند معنی خاصی ندارد، مقتضای فصاحت و بلاغت و بیان عالی این است که تمام معانی اش به طور تسلسل اراده کرده. آن واحد نمیتونه، یعنی آدمی است که این فصیح است، بلیغ است، عاقل است، گمراه کننده نیست نمی خواهد طرف رو به اشتباه بیندازه اگر لفظی بگوید در خطابات خودش تکلیفی کند یا بیان واقعی کند در خطابات خودش با لفظی دارای چند معناست و هرچند معنا هم مراد است آیا باید چند لفظ بیاره؟ یا یک لفظ بیاره؟ مثلا عین که دارای ۷۰ معناست اگر کسی بخواد عین بگد خب مرادش ۷۰ معنا باشه به طور تسلسل آیا هفتاد لفظ بیاره؟ آوردن لفظ مقتضای بلاغت مقتضای فصاحته است، این یک لفظ اورده و مراد تمام معانی ست و اگر مراد بعض معانی بودیا قرینه می کرد، چون مراد بعض معانی نیست کل معانی است لفظی آورده است که کل این معانی دلالت دارد در لغت و مراد هم کل این معانی است ولکن چون مقام جمع الجمع ذاتی ندارد و مقام جمع الجمع فرعی ندارد، نمی توند اراده معانی متضاد در آن واحد بکند، می گد که من اراده پس از اون می کنم یعنی هرچه معنا دارد، مثابه هرچه معنا دارد، عین هرچه معنا دارد. به ادله متقنه ثابته، قران دارای مقام جمع الجمع دلالی است و مقتضی عرض می کنم مثلا غیر خدا و غیر معصوم اشخاص عادی هرچند عالم باشند محیط به تمام معانی ظاهری و باطنی الفاظ نیستند.
الفاظ معانی ظاهری دارند، معانی باطنی رو دارند، کسی محیط است به تمام معانی ظاهری و باطنی که علمش مطلق باشد و چون غیر خدا و غیر معصوم علمشون مطلق نیست، استعمال لفظ بر اکثر از معنا ظاهری و باطنی در کل معانی براشون مقدور نیست. ولکن برای خداوند مقدور است در درجه اول و برای معصوم در درجه ثانی که مقام اعطایی باشد.
بنابراین مقتضای بلاغت، فصاحت، صحت، نور بودن، برهان بودن، دلالت واضح این است که قرآن اگر چند معنا از لفظی اراده دارد، اگر این چند معنا چند لفظ دارند چند لفظ بگد، اگر این چند معنا دو لفظ دارند دو لفظ بگه اگر این چند معنا یک لفظ دارند یک لفظ ذکر کند. این مقدمه دیگر. حالا وارد بحث میشم، آیه مورد بحث آیه بلوغ بود که بلوغ هم محور و زمینه تکلیفه، خود بلوغ موضوع احکامی است و شرع تبیین می کند. خود تکلیف موضوع احکامی است که شرع تبیین می کند. حالا ما بلوغ را بر مبنای عقل صحیح و بر مبنای کتاب و سنت به دست بیاریم ﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ﴾ [انعام: آیه ۱۹] (20:10) بحث نمی کنیم عمیق بحث می کنیم چرا اینکه آقایان در روایاتی که عن فلان، عن فلان، عن فلان، عن فلان دقت ها می کنند بحث ها می کنند مثلا درس آقای بروجردی در یک مطلب 15 روز بحث می کردند 20 روز بحث می کردند یک ماه بحث می کردند بعد آخر سر می فهمیدن که این روایت سندش درست نیست، این روایت مخالف شهرته یا اینکه درسته معانیش، عرض می شود سندش غلطه، ولکن در آیات ما چنین نمی کنیم در آیات یا نظر به آیات نمی کنیم یا نظر استحضاری می کنیم این آیه مبارکه یک آیه است جملات مختصری دارد اما بحث بسیار عمیق بسیار رفیق و رشیق و دقیق است در این آیه مثال ﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ﴾، خب این وحی ای که الی شده است هذالقرآنه، وحی قرآن با وحی های دیگر فرق ها دارد. از نظر متانت، حدوث، جامعیت، مطلق بودن، قرآن اصلا قابل قیاس با تورات و انجیل و سایر کتب آسمانی نیست و لذا در سوره شوری خداوند پنج وحی را بر پنج پیغمبری که اولوالغزم اند ذکر می کند، نسبت به وحی قرآن میگد وحی، نسبت به بقیه میگه وصیت چرا؟ حساب دارد، وصیت با قرینه وحی است اماوصیت در مورد وحی چیه؟ جمعه، وحی اصلی وحی قرآن است وحی به نوح و ابراهیم و موسی و عیسی درسته وحیه ولکن وحی فرعی است وحی حاشیه ای است جوری که لفظ وحی براش ذکر نشده است.
آیاتی که در این قبیل از این مطلب استخراج میشه زیاده و از جمله آیه سوره مبارکه شوری ست ﴿شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ﴾ [شوری: آیه ۱۳] دین، دین واحد است و شرایع مختلف ﴿شَرَعَ لَكُمْ﴾ کُم کل مکلفینه مراد اینه ﴿مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا﴾ اولا محتاج قانون واحده ﴿وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ﴾ اولا اوحی، ثانیا الیکِ، ثالثا نا، ببینید ﴿شَرَعَ لَكُمْ﴾ ﴿ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا﴾ اولا فاعله، ثانیا مفرده، ثالثا وصا والذی، اونجا ما است اینجا الذی، قیاس المبانی و معانی ما یک معنی میده ولی الذی بالاتر است الذی موضع بالاتر است و مقام بیشتر است. ﴿شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ﴾ ما وصا، نه الذی ما وصا به نوحا والذی اوحینا الیک اولا وحی دارد ثانیا نا متکلم وحده متکلم مع الغیر، جمعیت صفات مراده اوحینا الیک و ما وصینا سه مرحله است، مرحله اولیای وحی الذی اوحینا الیک، مرحله کمترین وحی وصا به نوحا، مرحله وسطا به ابراهیم و موسی و عیسی، و ما وصینا، باز ما و ما وصینا به ابراهیم و موسی و عیسی ان اقم الدین بر می گردیم.
بنابراین وحی قرآن که به خاتم النبیین (ص) شده است، سایر وحی های پیامبران اولو العزم در مقابلش لفظ وحی اطلاق نمیشه در مقابلش وصیته یا به لفظ مفرد یا به لفظ عرض می شود که جمع. خب عرض می شود که این جمله اولی قرآن وحی شده است به کی؟ به پیغمبر خود پیغمبر هم بزرگترین پیغمبران است جوری که لفظ النبّی در قرآن یا مطلقا یا بیشتر قرینه مطلق در پیغمبر ما استعمال شده بقیه نبی اند، ولکن نبوت اونها در مرحله است و نبوت خاتم النبیین در مرحله اولیا ﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ﴾ چرا هذا؟ قرآن در لفظ قرآن در قرآن زیاد استعمال شده، ولکن آیا قرآن علم است از برای کتاب اخیر یا نخیر یا اینکه نخیر؟ چرا؟ برای اینکه هذاالقرآن ﴿إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ﴾ [اسراء: آیه ۹] هذالقرآن، اگر قرآن علم خاص است برای این قرآن است هذا میخواد چیکار؟ آیات زیادی دلیل است بر اینکه لفظ قرآن در اصل خواندنی وحی است، خواندنی های وحی در لغت قرآن قرآنه منتها خواندنی ترین خواندنی ها در بایسته ترین و شایسته ترین خواندنی ها این قرآن است که در بعد دوم علم شده است از برای این کتاب لفظ قرآن. ﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ﴾، چرا؟ ﴿لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ﴾ حالا مقام جمع الجمع دلالی ﴿لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ﴾ فاعل رسول الله است آیا انذار بالقرآن مختص به رسول الله است؟ اگر مختص است پس پیغمبر که وفات کردند این در قرآن نیست چون سه بعده دیگه، منذِر منذَر منذربه منذِر رسول الله، منذَر مکلفین که من بلغ اند و منذر به قرآن. اگر هر سه یا دو یا یکی از بین بره انذار شایسته و صالح از بین خواهد رفت.
بنابراین ﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ﴾ اگر انذار بالقرآن که ﴿فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخَافُ وَعِيدِ﴾ [ق: آیه ۴۵] و عافیت ، نذکر دادن ،انذار، تبشیرف تبلیغ، تذکیر اینها رو منحصر به قرآن کرده است که تفصیل بعد خواهم عرض کرد خب اگر منحصر باشد انذار بالقرآن به رسول الله بعد از رحلت رسول الله انذار قرآن نیست پس تکلیف نیست، چون دعوت نیست. منذَر هست منذر به هست منذر نیست. اگر قانون باشد، حق باشد، وکیل نباشد فایدش چیه؟ باید هم قانون باشد هم حق باشد هم وکیل باشد. وکیل پی جویی می کند قانون را معین می کند. حق به وسیله وکیل بر مبنای قانون تبیین می شود یا باطل یا حق تبیین می شود.
بنابراین این ﴿لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ﴾ اختصاص نخواهد داشت بلکه منذرینی تالی تلو رسول الله در زمان اون حضرت، بعد از اون حضرت، الی یوم القیامه بالقرآن باید باشند منتها منذر بالقرآن. از حوزه استحفاظیه قرآن باید که مستخرج بشن تا منذر بالقرآن بشن.
رسول الله منهای قرآن منذر نیست بلکه ﴿ذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخَافُ وَعِيدِ﴾ خب حالا ﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ﴾ بعدش و ﴿وَمَنْ بَلَغَ﴾ این و من بلغ من را عطف می کند به قبل، آیا عطف به فاعل لانذرکم می کند؟ آیا عطف به کم می کند؟ آیا عطف به هر دو می کند؟ سومی درسته مقام جمع الجمعه.
مقدمه مختصری عرض کنم، اصولا الفاظ قرآن چون صادر است از مصدر علم مطلق، رحمانیت مطلقه، رحیمیت مطلقه، مقام جمع الجمع مطلق بنابراین آن چه را که امکان دلالی دارد مراد است. پنجاه سال پیش ما در کتاب ها گفتیم حالا عرض می کنیم، آنچه را که الفاظ قرآن امکان دلالی لغوی، صرفی، نحوی، بلاغتی دارد، آنچه امکان دارد و تناقض نیست و عرض می شود که تعارض نیست دلالت دارد مگر قرینه ای داشته باشیم. همانطوری که خداوند می فرماید رفع السماوات والارض، خدای خالق سماوات می گوید الارض اگر الارض قرینه ای نداشته باشد کل اراضی مراده، همین ارض ما و همچنین ارض دیگر و من الارض مثلهم ندارد، سوره طلاق. حالا اگر قرینه داشته باشد که مراد از ارض ارض این انسان هاست بسم الله یا الارض المقدسه ارض المقدسه بیت المقدس است وسطی برای اینکه قرینه داشته باشد، چون گوینده لفظ ارض خالق ارضه کل ارض مراده بله اگر من میگم زمین خب زمین در حوزه من خانه، خانه در حوزه من برای اینکه خداوند که مکلم ارض است و خالق ارضه اگر بفرماید الارض و هیچ قرینه ای نداشته باشد تمام ارضین مراده و لذا در بسیاری از آیات تمام ارضین مراده، در بسیاری از آیات این ارض مراده در خیلی کم درصد بسیار کم آیات ارض مقدسه، ارض خاص عرض می شود که مراده.
بنابراین این آیه بنابراین ﴿وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ﴾ تمام معانی که امکان دارد مراد باشد صحیح باشد حسن و احسن و فوق الاحسن تمام مراد است. تموم شد (30:38) رفت چنانچه که می فرماید که: ان القرآن حمال ذو وجوه فحمله الی احسن الوجوه، قرآن وجوهی را حمل میکند. البته وجوهی رو ترد می کند وجوهی که بر خلاف دلالت لفظیش و بر خلاف موازین است ترد می کند و وجوهی رو قبول می کند، وجوهی رو قبول می کند گاه حسن است، گاه احسن است، احسن الوجوه جمع بین حسن و احسن است. حسن ها و احسن ها در مرادات الهی از دلالت قرآنی عرض می شود که مراد است. حالا در اینجا آیا ﴿لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ﴾ ﴿وَمَنْ بَلَغَ﴾ عطف به فاعل انذرکم است؟ بله چطور؟ بنابراین وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَذَا الْقُرْآنُ لِأُنْذِرَكُمْ ینذرکم من بلغ روایات هم داریم اگر روایت هم نداشتیم خود آیه به مقام وضع جمع الجمعی دلالت بر کل معانی که امکان دارد، عرض می شود ﴿لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ﴾ یعنی لانذرکم به عن الرسول و من بلغ مبلغی من بلغ مبلغی منذر دومه منتها منذر دوم دو دسته اند. منذر دوم دسته اول منذر بالقرآن بعد رسول الله معصومین اند، معصومینی که، منذر دومی که بالغا مبلغ رسول الله تالی تلو به عصمت اند. تالی تلو عصمت شورا است و امرهم شورا بینهم منذر چهارم آراء خاصۀ بر مبنا و دقت قرآنی است که اونا هم منذرند.
بنابراین در هر چهار بعد :منذر رسول الله منذر ائمه منذر شورا و علما منذر علما که بر مبنای قرآن نظر میدند و انذار بالقرآن می کنند و تذکیر بالقرآن می کنند و دعوت بالقرآن می کنند این ها تمام مشترکند و مختلف، مختلفند در مراتب عصمت اولیا و رسول الله عصمت بعدی مقام دارای عصمت عرض می شود که جمعی که شورا باشد و مقام ادنی که کسی که از حوزه استحفاظی قرآن استخراج شده است و احاطه بر آن قرآن دارد. پس منذر بالقرآن اول رسول است بعد ائمه اند بعد شورای علماست بعد علمایی که بر مبنای قرآن دراسات کامل و تفکرات کامل در قرآن کرده اند این یک بعد و این ترجیح هم دارند از نظر لفظی و معنوی.
(صحبت حضار)
مخالفه دیگه اگر مثلا بر خلاف آیات بودند خب مخالفه قابل قبول نیست، این بعد اول تقسیمات عرض می کنم خب لانذرکم، به کم چیه در اینجا؟ در بعد فاعلی عطف که و من بلغ عطف باشد به فاعل انذر، خب من بلغ کیه؟ و کم چیه؟ کم دو بعد دارد، یک کم خطاب علی وجه قضایی الواقعیه است و یکی علی وجه قضایی الحقیقیه اینجا قضایای حقیقیه است. کم منذرین، منذرین چهار مرحله اند این چهار مرحله انذار که از رسول الله، الی الائمه، الی الشوری، الی العلماء بالقرآن الی یوم القیامه دوام دارد، اینها منذرند. کم چیه؟ کم کل مکلفینند کل من بلغ اند کل مکلفین اند.
پس کم در اینجا علی وجه قضایی الحقیقیه می شود و خطابات قرآن مگر در اونجا قرینه خاص داشته باشیم خطابات قرآن خطاب قرآنی علی وجه قضایی مثلا یا ایهاالانسان، انسان زمان وحی رو عرض می کند، یا ایهاالناس یا ایهاالانسان یا ایهاالمومنون یا ایها المومنون آیا مومنین زمان خطاب است که علی وجه قضایی الواقعیه باشد؟ نخیر علی وجه قضایی الحقیقیه یعنی مومنینی در زمان قبلی مومنین زمان وحی مومنین بعد از زمان وحی الی یوم القیامه.
در اینجا هم در وجه عطف فاعلی ﴿ لِأُنْذِرَكُمْ بِهِ وَمَنْ بَلَغَ ﴾ این لانذرکم انا و لینذر من بلغ کم کیه؟ منذرین کل منذرین اند. پس منذرین هم کل منذرین اند و ماده انذار قرآنه. ماده انذار در طول زمان دعوت قرآنی قرآن است و منذرین کسانی که اقتدای کاری به قرآن دارند و منذرین خاصه مکلفین، پس کم در اینجا علی وجه قضایی الحقیقیه.
وجه دوم: ﴿وَمَنْ بَلَغَ﴾ عطف به کم می شود. لانذرکم به و انذر من بلغ که من بلغ عطف به مفعولش شود. اگر صبر کنید، اگر و من بلغ عطف به مفعولش بشود، می شود لانذرکم انا به و انذر من بلغ، خب پس منذر دو تا شد اول منذر یکی بود کم بود علی وجه قضایی الحقیقیه که کل مکلفین اند. دوم نخیر کم عده ای است و من بلغ عده ای دیگر چرا لانذرکم انا به و انذر من بلغ، که من بلغ مفعول میشه در بعد اول من بلغ، فاعل بود استمرار مقام انذاری. در بعد دوم من بلغ مفعوله لانذرکم به و انذر من بلغ پس من بلغ با کم فرق داره کم کیه؟ کم علی وجه قضایی الواقعیه نیست یعنی کسانی که در زمان خطاب قرآنی موجود بودند، بالغ بودند و مکلف بودند و من بلغ و هر کس الی یوم القیامه به او برسد .این دو معنا هر دو مراده.
خب من بلغ است من بلغهُ نیست ببینید من بلغه من بلغ لازم است من بلغه من بلغ الیه، من بلغ معه، من بلغ فیه، من بلغ علیه، تمام مراتب را شامله،
(صحبت حضار)
بله؟ نخیر برای اینکه خود کتاب دلیل است. سوال خوبی است خود کتاب دلیل است که ما سه منذر داریم حداقل عرض می شود که در آیاتی خداوند دعوت کرده است به سه تا اصل، اطیعوا الله و اطیعوالرسول و اولی الامر منکم پس طاعت رسول طبق امر خداست در سنت، طاعت اولی الامر که ائمه اند طبق امر خداست، و لذا اول عرض کردم محور ما کتاب الله است و سنت رسول الله است به روایت کتاب، منتها سنت رسول الله روایات مختلفه جعل داره، تقطیع داره، نسخ داره، چه داره، ولکن کتاب این ها، این کسالت ها شامل حالش نیست و سنت قطعی رسول الله اون روایاتی است که یا مخالف قرآن نیست و نه موافق، مثل ۱۷ رکعت نماز، ۱۷ رکعت نماز نه موافق قرآنه نه مخالف، یا روایاتی که موافق قرآن است قبوله اما اگر روایاتی بر خلاف نص یا ظاهر قرآن باشد ولو متواتر باشد قبول نمی کنیم چون هیچ متواتری به تواتر قرآن نمی رسه. خب این معنی دوم.
معنی سوم عرض شود که لانذرکم به هم در وجه فاعلی مراد است، هم در وجه مفعولی مراد است و به قدری شمول معنا و رقت و دقت و جامعیت معنا در این آیه زیاد است که من به حدود صد احتمالش رو میگم و هر صد احتمال هم مراده. حالا اون مقداری که دم دست ما هست و ما از اون استفاده کنیم من بلغ، من بلغ چون بلغهُ نیست بلغ الیه نیست، بلغ فیه نیست، بلغ به نیست، بلغ علیه نیست، بلغ است پس شامل بلغ هم هست بلغ اگر که شامل بلغ نباشد که غلطه خب بلوغ، بلوغ لازم، لانذرکم به و من بلغ این کم هم من بلغ است ولی اینکه واو عطفه، عطف می کند چیزی رو به چیزی بنابراین معطوف و معطوف علیه در بعد اصلی بلوغ باید یکسان باشد. لانذرکم البالغین الموجودین و من بلغ هرکس که بالغ شود بالغ چی؟ بلوغ رو عرض کردم که بحثم دیگه تمام شده، وقت داره تموم میشه. بلوغ رو هم عرض کردم یا بلوغ رسایی شانی عقل است، یعنی عقل این آدم در هر سنی از سنین باشد جوری است که اگر قرآن را براش تبیین کنید قبول می کند این بلوغ شانی است یا نخیر بلوغ فعلی است که بالفعل قرآن را می تواند بفهمد بدون تفهیم، یا قرآن را با تفهیم یا قران را بدون تفهیم بتواند دریافت کند بتواند با ادله ای که دارد، ادله عقلی و علمی و فطری که کلا وحی است بتواند قرآن را قبول کند خطر و ضرر و عرض می شود که اضطرار در کار نباشد این من بلغ است چون تکلیف دارای چند بعده دیگه این آخرین جمله ای است که بعد فردا تتمه رو عرض می کنم. یا تکلیف میسوره یا تکلیف محرضه یا تکلیف معسره یا تکلیف به محال نسبی است یا تکلیف به محال ذاتی، حد تصور تکلیف که مبنای بلوغ است که بحث بعدی ما خواهد بود یا تکلیف میسوره کاری که می شود انجام داد یا تکلیف حرجی است تمام قدرت را مصرف کرد، تکلیف حرجی یعنی تمام قدرت صد در صد باید که مصرف بشه واجب نیست یا تکلیف عسره که ضرر می رسونه چون به خطر میفته، یا تکلیف به محال نسبی است محال ذاتی تکلیف می کنند شما رو که بدون پر پرواز کنید به آسمان محال ذاتی نیست محاله یا تکلیف محاله این چند تکلیف از نظر قاعده عقلی و شرعی فقط تکلیف میسور درسته از نظر قانون شرعی تکلیف میسور درسته ولکن تکلیف حرجی احیانی است تکلیف عسری احیانی است و تکلیف محال که اصلا محال است چه محال ذاتی باشد و چه محال نسبی باشد.
اللهم الشرح صدورنا بالنور العلم و الایمان و معارف القرآن العظیم و وفقنا بما تحبوه و ترضا و جنبنا ان ما لا تحبوا و لا ترضا. والسلام علیکم و رحمه الله.
اللهم صل علی محمد و آل محمد
